سؤالات
1-به نظر جنابعالی آیا بیماران مصرع مجاز به گرفتن روزه میباشند، چه شرایطی را در این تصمیم گیری دخیل میدانید؟
2-آیا بیماران مبتلا به سردردبا توجه به شدت وحدت آن مجاز به گرفتن روزه هستند؟ چه شرایطی را دراین تصمیم گیری دخیل میدانید؟
3-با توجه به تجربیات علمی و عملی جنابعالی،روزه داری باعث بروز، تشدید، بروز عوارض و یا تداخل در درمان كدامیك از بیماریهای عصبی میگردد؟
4-به نظر جنابعالی روزه داری بر كدامیك از اختلالات عصبی تاثیر مثبت دارد؟
پاسخ ها
سؤال 1
دكتر اشجع زاده
دو مسئله كلی دراین رابطه دخالت دارد.1) كاهش قند خون در حین روزه كه آستانه تشنج را كاهش میدهد. 2)نوع داروی ضد تشنج كه در برخی انواع حتماًبایستی هر 8ساعت یا هر 12ساعت مصرف شود در غیر اینصورت منحصر به عود حملات تشنج است.
در مورد اول تجربه فردی شخصی در صورتیكه اثبات كند كه درحین روزه داری دچار ضعف شدید بدنی و تكرار تشنج می شود شخص مجاز به روزه داری نیست ولی در مورد دوم نظر پزشك مطرح است. مثلاً دو داروی كا ربا ما زپین و یا پریمیدین و یا سدیم والپرات جهت سطح مناسب دارویی در خون می بایستی بصورت مجزا و هر 8ساعت یا حد اكثر هر 12ساعت مصرف شود كه دراین صورت شخص قادر به روزه گرفتن نیست.
دكتر ملكی
هر چند در افرادمصرع آستانه تحریك یافته مغز پایین است توصیه میگرددروزه را بگیرند ولی توصیه میكنم كه كلاًبا متخصصین مغز و اعصاب مشورت نمایند.
دكتر محصل
بطور كلی روزه داری و كم شدن قند خون برای بیماریهای مغزی مضر است.
دكترپولادی و دكتر عندلیب مثل دكتر اشجع زاده پاسخ دادند.
دكتر كاشانی
اكثر بیماران مصروعی كه علامتشان با مصرف یك یا دوبار درروزمیباشد با توجه به میل و خواسته و اعتقاد قلبی می توانند روزه بگیرند مگر اینكه كاهش قندخون و گرسنگی مشخصاًباعث ایجاد حمله گردد.
سوال 2
دكتر اشجع زاده
دربرخی بیماران مبتلا به میگرن روزه گرفتن بدلیل كاهش قند خون منجر به عود حمله سردرد میگردد. به هر حال این مسئله كاملاًبستگی به تجربه خود بیمار دارد ودرهر حال در صورت عود حملات سردرد درحین روزه داری، پس از انجام ماه مبارك رمضان این مسئله برگشت پذیر است.
دكتر ملكی
افرادیكه سر درد دارند چنانچه علت سردردمیگرن باشد و كنترل شده باشد با داروهایی میتوانند روزه بگیرند مگر اینكه روزه گرفتن بیماری انسان را تشدید كند.اگر سردرد ها ناشی از هیستریك بودن و افسردگی واكنشی باشد میتوانند روزه بگیرند و چنانچه بیماریهای داخلی دارند نظر متخصص داخلی مطرح است.
دكتر محصل
اكثر بیماران سردرد، با گرسنگی سردردشان بیشتر میشود ولی به علت بی خطر بودن به خود بیمار واگذار میشود.
دكتر پولادی
سردرد علتهای متفاوتی دارد مثلاً سردردعصبی یا میگرنی: سردرد عصبی در صورتی كه روزه و ارتباط نزدیك با خداوند باعث آرامش بیمار شود روزه گرفتن اشكالی ندارد و در صورتهای دیگر بسته به نوع سردرد ممكن است روزه داری باعث تشدید آن شود.
دكتر كاشانی
موارد متعددی وجود دارد كه روزه باعث بهبود سردرد آنها شده است مخصوصاً روزه گرفتن یك روز در میان یكی از عوامل اصلی است.
دكتر عندلیب
پس از توضیحاتی اضافه كردند كه فرضاًسردرد tension اگر با گرسنگی تشدید و تخفیف دهنده و داروهای مورد نیاز لحاظ گردد.
سوال 3
دكتر اشجع زاده:1- صرع 2-بعضی از موارد سر درد میگرن 3- هر بیماری كه نیاز به مصرف دارو بصورت دوز های متعدد دارد مثلاً پاركینسون اگر هر 6تا 8 ساعت دارو مصرف كند یا بیماری میاستنی كه بیمار مجبور است هر 6تا8ساعت دارو مصرف كند بدلیل قطع برخی وعده های دارویی میتواند سبب بدتر شدن حال بیمار شود.
دكتر محصل
بجز بیماریهای مربوط به ضعف شخصیت و شبیه آن در سایر بیاریهای عفونی روزه تشدید بیماری میگردد.
دكتر ملكی
روزه داری باعث تداخل دردرمان افرادی كه افسردگی شدید (خود جوش ) دارند می شود.
دكتر پولادی
در صورتی كه روزه باعث شود در میزان مصرفی دارو توسط بیمار اختلال بوجود آید میتواند باعث تشدید بیماری گردداما بطور كلی در بیماران سایكوتیك نظیر بیماری جنون دو قطبی و اسكیزوفرنیك توصیه نمیگردد.
دكتر كاشانی
بیمار مضطرب وفوبیك ناموفق ولی موارد زیادی از بیماران افسرده توانسته اند روزه بگیرند و بهبود مشخصی نیز داشته اند به غیر از بیماران مبتلا به عوارض معده و كولیت بقیه موارد از بیماریهای روحی – جسمی (سایكوفیزیولوژیك ) مثل فشار خون و آسم بهبودی نسبی و یا دایم با گرفتن روزه داشته اند.
سوال 4
دكتر اشجع زاده
اكثر بیمارانی كه سردرد های عصبی tension و نروتیك دارند بدلیل حالات معنوی ماه مبارك رمضان معمولاًبهتر می شوند.
دكتر ملكی
تمام افرادی كه دچار ناراحتی اعصاب و روان از لحاظ نروز دارند روزه داری تاثیر مثبتی دارند.
دكتر پولادی
اختلالاتی كه بر اثر استرسهای روزمره زندگی ویا بطور كلی اختلالات نوروتیك می تواند بر اثر روزه گرفتن و تقویت معنویت فردی و آرامش در ارتباط با عبادت خدا میتواند شخصیت یا كه بطور حتم روزه گرفتن نیز دراین ارتباط مفید میباشد.
دكتر كاشانی
فشار خون،آسم و برخی بیماریهای پوستی پاسخ مثبت به روزه داری میدهد افسردگی های عصبی (نوروتیك ) وبیمارانی كه از دردهای سایكوتیك (روحی –جسمی )شكایت دارند مثل كمر دردو سردردهای كششی بیماران بولیمیك (پرخوری) درصورت اعتماد واقعی در ماه رمضان همیشه راحت ترند و كمبود وزن مختصری نیز پیدا میكنند. درتمام موارد فوق شرایط محیطی و خانوادگی خوب از عوامل كمك كننده است. در بیماران سایكوتیك روانپریشی معتقد به شرط مصرف دارو مورد لزوم و عدم كاهش آن روزه داری مشكلی ایجاد نمی كند، خوردن سحری و مصرف داروی روز در زمان سحر با وجود استقبال خانواده و تشویق اطرافیان البته باز هم دراین میل و اعتقادبیمار شرط اصلی را دارد ازمواردی است كه اكثراًباعث بهبود بیماران افسرده عصبی (نوروتیك )میشود. موارد مشخص از بیماران معتاد به مواد مخدر و سیگار نیز (درصورت اعتقاد و تمامیت واقعی به روزه )در ماه مبارك رمضان بدون گرفتن داروهای كمكی توانسته اند با تحمل ناراحتی مختصر اعتیاد خودراترك كنند ولی متاسفانه بعد از اتمام ماه رمضان قادربه ادامه ترك نیستند.
درخاتمه بجز مواردی معدودی از بیماران مدعی غیر قابل كنترل و بیماران سایكوتیك (روانپریش )بیماران مضطرب و مبتلایان به هراس (فوبیا) و بیماران هیستریك منعی برای روزه وجود ندارد كه البته استثناء در این موارد نیز هست.
دكتر محصل فایده روزه داری را درضعف اراده دانسته است.
دكتر محصل نظر كلی بیان كردند كه:
1-روزه از نظر شرعی و علمی بهیچ وجه جنبه درمانی نداشتند بلكه برای پیشگیری است به غیر از تقویت اراده و…
2-در مورد فوق قانونی كه وجود دارد اینكه با موثر بودن اعتقاد افراد میتوان در مورد بیماریهای خفیف به خود بیمار واگذار گردد.
روزه و اعصاب
تحقیقی كه به عنوان تحرك پذیری در ماه مبارك رمضان در كشور مغرب در طی دو سال پیاپی برای صد نفر سیگاری و غیر سیگاری انجام شد ( 1 ) نتایج زیر را بر داشت:
1- بطور كلی تحریك پذیری در طی ماه رمضان در سیگاریها و غیر سیگاریها افزایش نشان میدهد.
2- از لحاظ آماری بین تحریك پذیری در سیگاریها و غیر سیگاریها ارتباط معنی داری بدست آمد.
3- تحریك پذیری در ماه رمضان بطور مداوم افزایش می یابد و حداكثر آن در پایان مبارك رمضان است.
4-مصرفPsychostimulant هم الگوی مشابه تحریك پذیری را دنبال می كند.
تحقیقی با عنوان مقایسه میزان بروز Strokeدرماه رمضان نسبت به سایر ماه های سال در تركیه كه طی چهار سال انجام شد( 2 ). نتایج ذیل را دربر داشت:
1-تفاوت معنی داری میان سن و جنس بیماران و بروز حمله وجود ندارد.
2-طی این پژوهش این فرضیه كه روزه ماه رمضان اثری روی افزایش بروز سكته نسبت به سایر ماهها ندارد را تائید نمود.
تحقیقی دیگر در كشور مراكش با عنوان خواب آلودگی طولانی در طول روز قبل و حین ماه مبارك بر روی 264نفر انجام شد( 3 )، نشان داد:
1-دفعات غذا خوردن بطور مشخص در طی رمضان در مقایسه با دوره كنترل كاهش می یابد.
2-اغلب تمایل داشتند دیر تر بیدار شوند و دیرتر هم به رختخواب بروند.
3- خواب آلودگی و سستی روزانه بر اساس معیار Erworth افزایش عمده نشان داد.
4-خواب بعد از ظهر افزایش و خواب صبح كاهش نشان داد.
5-پس در كل، چنین میتوان تحلیل نمود كه بر اساس این پژوهش احتمالاًروزه ماه مبارك میتواند باعث افزایش طول دوره خواب شود.
افرادی كه رژیم های غذایی كم كالری را برای كاهش وزن مصرف می كنند،اغلب از احساس گرسنگی شكایت دارند و یكی از دلایل عدم موفقیت رژیمهای غذایی احساس گرسنگی دائمی است.
حال آنكه در مواردی كه فرد از خوردن غذا احترازمی كند معمولاً بعد از روزهای اول تا چهارم روزه داری اشتها كاهش می یابد (5و4) .تصور می شد كه كاهش اشتها به دلیل كتوز حاصل از نخوردن غذا باشد (4). ولی اخیراً یكی از مواد مخدر داخلی به نام بتا اندورفین عامل مهم این پدیده قلمدادشده است (6). نخوردن غذا حتی به مدت چند هفته نیز سبب بروز هیچ گونه اختلال در الكترو آنسفالوگرام نمی شود( 7).
استفتائات
اگر فردی در طول ماه مبارك رمضان، بدلایلی مدتی ازروزه، بیهوش شود و دو باره بهوش آید و ممكن است در هنگام بیهوشی حرفی بزند و یا عملی كه باعث ابطال روزه گردد آیا روزه همان روزش صحیح است یانه؟
-احوط جمع بین اتمام و اقضاء است (آیت الله بهجت )
-بنا به احتیاط واجب بایدروزه را ادامه دهد و اگر نكرد قضاء كند ( آیت الله سیستانی )
-بنابراین احتیاط واجب باید آن روز را روزه بگیرد. (آیت الله همدانی )
-روزه بر فرد بیهوش ولو در قسمتی از روزواجب نمیباشد لكن اگر قبل از بیهوشی نیت روزه كرد. احتیاط آن است كه روزه را اتمام كند. (آیت الله صانعی )
-بنابراین احتیاط واجب روزه اش باطل می شود. (آیت الله جواد تبریزی )
-اگر قبلاً نیت روزه داشته باشد و مقداری از روزش را بی هوش بوده روزه اش صحیح است.
هر چند احتیاط مستحب در قضاءآن روزاست. (آیت الله فاضل لنگرانی )
سوال: اینجانب مبتلا به ضعف اعصابم و به درستی نمیدانم كه آیا روزه گرفتن واقعاًبرایم ضرردارد یا نه؟لكن مقداری مشقت به همراه داردودر حین روزه داشتن مقداری وضعیت عصبی ام خراب میشود. آیا روزه برمن واجب است؟
جواب: خوف از ضررو احتمال ضررموجب جوازافطار است لذا روزه گرفتن بر چنین شخصی واجب نیست و اگر روزه بگیرد و بعد معلوم شود كه برایش مضر بوده صحتش اشكال ندارد.
سوال: برادران قطع نخاعی به دستور پزشك باید هر ساعت مقداری از مایعات بخورند وظیفه آنان برای روزه چیست؟
جواب: روزه واجب و اگر بعداز این در طول سال قدرت پیدا كند قضاءواجب است و بنابراحوط برای هر روز یك مد طعام بدهد.
Refrence:
2-Akhan G, Kutlhan S, Koyuncuolu HR: Is there any change of stroke incidence during Ramadan ; Acta Neurol Scand. 2000 Apr ;101(4): 259-61.
3- Taoudi M, Rocky R, Toufiq J, Benaji B, Hakkou F. Epidemiological study:Chronotype and daytime sleepiness before and during Ramadan. Therapie 1999; 54:567 -72.
4- Duncan GG, Jenson WK, Cristofori FC, Schless GL. Intermittent fast in the correction and control of intractable obesity. Am J Med Sci 1963; 245:515-20.
5-Drenick EJ , Swenseid ME , blahd WH,at al. Prolonged Starvation as treathment for Servre obseity. JAMA 187:100, 1964
6- Gambert SR, Grathwaite TL. Pontzer CH, et al. Fasting associated
with decrease in hypothalamic -endorphin. Science 1980; 210:1271-2.
7- Owen OE, Morgan AP, Kemp HG, et al. Brain metabolism during fasting. J Clin Invest 1967; 46:1589-1595.